Wszystko rozpoczęło się w 1903 roku w nieistniejącym obecnie budynku u zbiegu ulic Bernardyńskiej i Jagiellońskiej. Zalążkiem bydgoskiej biblioteki były zbiory pruskie, a także kolekcje historyka Fryderyka Raumera i redaktora Henryka Kruse.
Pierwsi dyrektorzy Georg Minde-Pouet i Martin Bollert stworzyli fundamenty, ale na dobre placówka rozpoczęła rozwijać się po powrocie naszego miasta do Polski. Związane jest to przede wszystkim z pierwszym polskim dyrektorem biblioteki miejskiej Witoldem Bełzą. Od września 1920 roku rozpoczął pracę nad zmianą charakteru książnicy. Spolonizował, powiększył księgozbiór i utworzył prawdziwe centrum życia kulturalnego miasta. Dzięki jego staraniom zbiory zyskały niezwykle cenną kolekcję Biblioteki Bernardynów Bydgoskich oraz zbiór kilku tysięcy dokumentów królewskich, dekretów, przywilejów. Rękopis "Roty" przekazał bibliotece autor muzyki do pieśni Feliks Nowowiejski.

Powojenny rozwój

W czasie II wojny św. biblioteka straciła ok. 20 proc. swoich zbiorów. Po jej zakończeniu na kilka lat znowu na jej czele stanął obecny patron placówki Witold Bełza.
Szybko rozpoczęto rozbudowę sieci filii miejskich, aby docierać do jak największej ilości czytelników (obecnie jest ich 25.). Od roku 1968 Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna im. dr. Witolda Bełzy zyskała status naukowy.
Ostatnie lata to obok standardowych funkcji takich jak udostępnianie zbiorów, prowadzenie działalności naukowej, ochrona najcenniejszych materiałów stanowiących dziedzictwo kulturowe, wspieranie działań bibliotek samorządowych regionu czy organizowanie dostępu do informacji jest podejmowanie wyzwań, które wynikają z przemian cywilizacyjnych i nowych potrzeb użytkowników kultury. Podążając za światowymi tendencjami, bydgoska książnica, otwiera się na nowe technologie, wprowadza udogodnienia, zmienia wizerunek. Nowoczesna Biblioteka jest obecnie przyjaznym miejscem spotkań i przestrzenią do realizacji rozmaitych projektów kulturalnych, artystycznych i społecznych.

Biblioteka Bernardyńska

Bez wątpienia perłą placówki jest Biblioteka Bernardyńska. Ogólna liczba dzieł znajdujących się w niej wynosi 1555. W tej liczbie są też inkunabuły, czyli druki wydane do 1500 roku. Najstarszym drukiem są Homilie św. Jana Chryzosoma z 1466 r. Unikatem na skalę światową jest natomiast ulotka dominikanina Hieronima Savonaroli pt. Regulae quae ad omnes religiosos pertinent (Reguła dla wszystkich zakonników), wydana we Florencji w 1489 r. Najstarszym dokumentem rękopiśmiennym w WiMBP jest dokument króla Władysława Łokietka z 1322 roku – należy on do kolekcji Dokumentów Królewskich przekazanych Bibliotece Miejskiej w 1937 roku przez poznańskiego prawnika – Kazimierza Kierskiego.

Warto dodać, że obok 120 urodzin biblioteki, obchodzimy również 100-lecie założenia Introligatorni. Z tej okazji odbędzie się wystawa w dniach 3-20.10.23 r. Na wystawie będzie można zobaczyć różnego typu oprawy, między innymi te poddane naprawom z Biblioteki Bernardynów oraz  narzędzia stosowane kiedyś w tutejszej Introligatorni.