Kryzys w stosunkach między władzami, a opozycją zapoczątkowała odmowa rejestracji rolniczej Solidarności. Jednym z głośniejszych wydarzeń, które zapoczątkowała tzw. bydgoski marzec, było rozpoczęcie strajku okupacyjnego gmachu WK ZSL przez chłopską Solidarność. Powołany 16 marca Wojewódzki Komitet Strajkowy już następnego został przekształcony w Ogólnopolski Komitet Strajkowy NSZZ RI Solidarność.

Najpierw, w godzinach rannych 16 marca, rolnicy usiłowali opanować siedzibę WZKiOR, a gdy to się im nie udało, zajęli gmach WK ZSL (ul. Dworcowa 87). Następnego dnia Strajkujący domagali się m.in.: uznania przez władze zjazdu Rady i Zarządu WZKR oraz zalegalizowania NSZZ RI Solidarność.

W atmosferze strajku chłopskiego odbywała się 19 marca sesja Wojewódzkiej Rady Narodowej. W spotkaniu wzięła udział delegacja Solidarności z przewodniczącym bydgoskiego MKZ Janem Rulewskim na  czele. Do godz. 13.40 obrady przebiegały zgodnie z planem. Sesja została jednak niespodziewanie zakończona, a trwająca dyskusja przeniesiona na następną sesję. Wśród opuszczających salę znalazł się obecny na sesji wicepremier Mach. Wraz z delegacją Solidarności w budynku postanowiło zostać 45 radnych.  W godzinach wieczornych bydgoskie i poznańskie oddziały ZOMO wyprowadziły przy użyciu siły pozostających na sali członków Solidarności. W trakcie interwencji dotkliwie pobito Jana Rulewskiego, Mariusza Łabentowicza oraz Michała Bartoszcze z rolniczej Solidarności.
Jeszcze wieczorem tego samego dnia w kilku bydgoskich zakładach pracy ogłoszono gotowość strajkową. Protesty stopniowo obejmowały cały kraj. Po kilku dniach trudnych negocjacji, w których uczestniczył Lech Wałęsa udało się osiągnąć 30 marca 1981 r. porozumienie i zapobiec eskalacji konfliktu. Władze przyznały, że „zamknięcie sesji WRN nastąpiło bez zachowania obowiązujących reguł prawnych, a użycie sił dla usunięcia przedstawicieli Solidarności z budynku Urzędu Wojewódzkiego było działaniem sprzecznym z przyjętymi dotąd zasadami rozwiązywania konfliktów społecznych”. W zamian za to związek odstąpił od przeprowadzenia strajku powszechnego.

Do ostatecznej rejestracji NSZZ Rolników Indywidualnych doszło 12 maja 1981 roku.

Szczegóły dotyczące Bydgoskiego Marca dostępne są na stronie internetowej: www.szlakipamieci.kujawsko-pomorskie.pl

Fot. J. Kośnik ze zbiorów Europejskiego Centrum Solidarności