Dzięki Andrzejowi Szwalbemu swoją działalność prowadzi szereg instytucji kulturalnych i naukowych w Bydgoszczy i regionie. Należą do nich m.in. Filharmonia Pomorska, Opera Nova, Akademia Muzyczna. Andrzej Szwalbe był wizjonerem i mentorem życia kulturalno-naukowego. Decyzją Rady Miasta Bydgoszczy został patronem roku 2023. Tym samym uhonorowaliśmy 100-rocznicę jego urodzin, która przypadła na 30 czerwca 2023 r.
W uroczystym podsumowaniu Roku Andrzeja Szwalbego wziął udział Prezydent Miasta Rafał Bruski i Przewodnicząca Rady Miasta Monika Matowska. – Andrzej Szwalbe, honorowy obywatel Bydgoszczy był wizjonerem i kreatorem bydgoskiej kultury, budowniczym i pierwszym dyrektorem Filharmonii Pomorskiej. Jego aktywność przyczyniła się do powstania w Bydgoszczy Galerii Miejskiej, Opery Nova, Akademii Muzycznej. Wspierał pałace w Ostromecku i Lubostroniu. Z jego dorobku korzystają kolejne pokolenia bydgoszczan. Andrzej Szwalbe to wielki budowniczy bydgoskich obiektów kulturalnych. Jego zasługi dla miasta są ogromne – podkreślał Prezydent Miasta Rafał Bruski.
Podczas uroczystości uhonorowani medalami przez Prezydenta Miasta zostali:
- Stowarzyszenie Andrzeja Szwalbego Dziedzictwo - idea powstania stowarzyszenia zrodziła się w 10. rocznicę śmierci Andrzeja Szwalbego, jako swoisty hołd dla tego niezwykłego kreatora kultury. Członkowie stowarzyszenia trwają w przekonaniu o konieczności nieustannego promowania idei i dorobku Andrzeja Szwalbego, którego wizjonerskie myślenie przyczyniło się w znaczący sposób do rozwoju Bydgoszczy i regionu, zwłaszcza w sferze kultury, nauki i myśleniu o tożsamości. Do najważniejszych przedsięwzięć zainicjowanych i zrealizowanych przez stowarzyszenie można zaliczyć: cykl konferencji naukowych „Andrzej Szwalbe i jego dziedzictwo”, towarzyszące im publikacje naukowe pod tym samym tytułem (łącznie cztery tomy) oraz cykliczne spotkania pn. „Colloquium Ostromeckie – spotkania miłośników sztuki, muzyki i literatury, podczas których prezentowane są fakty z życia i pracy Andrzeja Szwalbego”.
- Prof. Beniamin Vogel - wybitny muzykolog oraz instrumentolog. Twórca dwóch polskich kolekcji historycznych fortepianów – bydgoskiej, którą stworzył we współpracy z dyrektorem Filharmonii Pomorskiej Andrzejem Szwalbe oraz kolekcji znajdującej się w Muzeum Historii Przemysłu w Opatówku, którą współtworzył z jego dyrektorem Romanem Hałkiem. Wykładowca uniwersytecki, autor setek artykułów naukowych, mimo emerytury cały czas niezwykle aktywny naukowo. Współpracuje z różnymi placówkami naukowymi i muzealnymi, wciąż publikuje, wygłasza referaty na konferencjach. Mentor Kolekcji Historycznych Fortepianów w Ostromecku.
- Andrzej Włodarczyk – mistrz fortepianu, absolwent legendarnego technikum budowy fortepianów założonego w latach 50. w Kaliszu przez Gustawa Fibigera. Posiadacz jednej z największych w Polsce prywatnych kolekcji historycznych pianin i fortepianów. Dla Akademii Muzycznej w Bydgoszczy zbudował m.in. kopię fortepianu Antona Waltera z 1795 r. Odrestaurował cztery z instrumentów znajdujących się w kolekcji ostromeckiej, w tym unikatowy fortepian Johanna Fredricha Marty'ego, zbudowany w Królewcu na początku XIX w. Sprawuje opiekę techniczną nad fortepianami z kolekcji Andrzeja Szwalbego.
- Andrzej Adamski - wieloletni członek Stowarzyszenia Andrzeja Szwalbego Dziedzictwo, od kilkudziesięciu lat promuje z powodzeniem postać i dorobek Andrzeja Szwalbego. Jest niestrudzonym piewcą zasług Andrzeja Szwalbego dla Bydgoszczy i regionu.
Rok Andrzeja Szwalbego
Rok Szwalbego zainaugurowany został 13 stycznia 2023 r. w Filharmonii Pomorskiej koncertem „70 lat Filharmonii Pomorskiej. Inauguracja obchodów 100-lecia urodzin Andrzeja Szwalbego”. Z kolei 22 stycznia 2023 r. w Ostromecku zaprezentowano zakupiony przez Miejskie Centrum Kultury fortepian pionowy, który wzbogacił słynną kolekcję stworzoną przez Szwalbego. Pochodzący z Kopenhagi, z lat 1815-1820, fortepian pionowy, tzw. leżąca żyrafa, to jedna z trzech tego typu konstrukcji zachowanych na świecie, autorstwa Petera Christiana Uldahla (kolejne dwa zachowane fortepiany są w posiadaniu Muzeum Sztuk Scenicznych w Scenkonst Museet w Sztokholmie i w Muzeum Muzyki Musikmuséet w Kopenhadze).
Ponadto, przearanżowany został znajdujący się na drugim piętrze Pałacu Starego, gabinet Andrzeja Szwalbego. Istotnym elementem nowej aranżacji została ekspozycja wybranych prac z Kolekcji Współczesnego Polskiego Malarstwa i Grafiki im. Tadeusza Brzozowskiego, która w przeszłości zdobiła już te pałacowe wnętrza. Kolekcja powstała z inicjatywy Andrzeja Szwalbego w latach 1986-88. Do dziś pozostaje własnością Filharmonii Pomorskiej, choć od 1990 roku opiekę nad nią, w ramach depozytu, sprawuje Muzeum Okręgowe. W odnowionym gabinecie Andrzeja Szwalbego prezentowane są m.in. projekty gobelinów z cyklu „Kawartet Zapustny” Tadeusza Brzozowskiego oraz dzieła uznanych twórców lokalnych.
W ramach Roku Szwalbego zorganizowano m.in.
- cykl 9 koncertów w Ostromecku i cykl koncertów plenerowych „Pod wierzbą”,
- cykl wykładów dla uczniów bydgoskich szkół i mieszkańców, w tym na terenie kampusu WSG i w siedzibie WiMBP,
- grę miejską oraz plenerową grę planszową,
- spacery po mieście śladami Andrzeja Szwalbego,
- wystawy,
- cykl comiesięcznych rozmów radiowych o działalności Szwalbego w radiu Kultura,
- plener plastyczny dla nauczycieli,
- miniserial edukacyjny „Andrzej Szwalbe i jego dzieło”,
- 61. Bydgoski Festiwal Muzyczny „Andrzej Szwalbego i jego dzieło”,
- odsłonięcie w Pałacu Starym Ostromecku rzeźby Szwalbego autorstwa Michała Kubiaka,
- czarno-biały tramwaj jak klawisze fortepianu – Swing upamiętniający Andrzeja Szwalbego na bydgoskich torach – wyruszył na bydgoskie ulice dokładnie 30 czerwca, w dniu 100. rocznicy urodzin Honorowego Obywatela Bydgoszczy.
Warto wiedzieć
Andrzej Szwalbe w latach 1951-1990 był dyrektorem Filharmonii Pomorskiej. Znany był jako polski działacz społeczny i kulturalny, organizator życia muzycznego w Bydgoszczy. Urodził się 30.06.1923 w Warszawie. Tamże uczył się w Gimnazjum M. Reja i Gimnazjum A. Mickiewicza oraz uczęszczał do Konserwatorium Warszawskiego. Był uczniem klasy fortepianu prof. Pawła Lewickiego. Podczas okupacji ukończył I rok studiów prawniczych na Uniwersytecie Warszawskim. Po wojnie zamieszkał w Bydgoszczy. W 1948 ukończył studia prawnicze na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Nie poszedł jednakże drogą prawnika, lecz poświęcił się działalności kulturalnej. Jako osoba publiczna i społecznik dał się poznać w 1949 podczas koncertu Pomorskiej Orkiestry Symfonicznej w budynku przy ul. Grodzkiej w Bydgoszczy, gdzie wygłosił przemówienie na temat przyszłych losów bydgoskich symfoników. Był inicjatorem petycji żądającej zapewnienia utrzymania Orkiestrze i nadał jej bieg administracyjny. Następne lata przynosiły kolejne inicjatywy dyrektora Szwalbego, m.in.: był jednym z inicjatorów powstania Bydgoskiego Towarzystwa Naukowego (1959), pomysłodawcą zbudowania w Bydgoszczy Teatru Muzycznego (1960), a gdy w 1973 ruszyła budowa gmachu Opery – był przez wiele lat inwestorem bezpośrednim tego przedsięwzięcia. W 1961 r. uruchomił przy Filharmonii Pomorskiej serię wydawniczą „Z dziejów muzyki polskiej na Pomorzu”. Zainicjował założenie w Bydgoszczy Stacji Naukowo-Badawczej Instytutu Muzykologii Uniwersytetu Warszawskiego i we współpracy z tą instytucją oraz Bydgoskim Towarzystwem Naukowym, prowadził szeroko zakrojoną działalność naukową. W 1962 r. dyrektor Andrzej Szwalbe założył orkiestrę kameralną Capella Bydgostiensis pro Musica Antiqua, która stała się jedną z czołowych polskich orkiestr kameralnych specjalizujących się w muzyce dawnej. Przyczynił się także do budowy i otwarcia nowego gmachu Biura Wystaw Artystycznych w 1970 r. Odegrał decydującą rolę w uruchomieniu w 1974 r. filii łódzkiej Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej, która po kilku latach przekształciła się w samodzielną Akademię Muzyczną im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy. Dzięki jego planom powstała bydgoska Dzielnica Muzyczna. Filharmonia Pomorska, według wizji dyrektora Szwalbego, miała przekształcać się w centrum kultury, miejsce integracji muzyki z różnymi dyscyplinami sztuk. Zgodnie z tym założeniem we wnętrzach gmachu systematycznie powstawały galerie: rzeźbiarskich portretów twórców muzyki, kolekcji gobelinów oraz zbiór XVIII i XIX-wiecznych fortepianów. Na początku lat 80. wystąpił z ideą przywrócenia blasku i funkcji kulturotwórczych pałacom w Ostromecku i Lubostroniu. Marzył o tym, by Zespół Parkowo-Pałacowy w Ostromecku pełnił funkcję „bydgoskiego Wilanowa”. Do końca życia pozostał niezwykle aktywny w sprawach żywotnych dla miasta i jego kultury. Na wniosek swej następczyni Eleonory Harendarskiej przyznano mu tytuł Honorowego Dyrektora Filharmonii Pomorskiej, w 1993 r.godność Honorowego Obywatela Bydgoszczy, a także jego nazwiskiem nazwano ulicę tuż przy Filharmonii i Zespole Szkół Muzycznych. Został odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski (pośmiertnie postanowieniem prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego z 15 listopada 2002, „za wybitne zasługi dla kultury narodowej”), Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1996, za wybitne zasługi dla kultury polskiej) oraz Złotym Krzyżem Zasługi (1955, w 10. rocznicę Polski Ludowej za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki). Andrzej Szwalbe jeszcze za życia doczekał się dwóch książek o sobie (A. Bezwiński – „Andrzej Szwalbe – portret niedokończony” i K. Starczak-Kozłowska – „Życie na przełomie”) oraz popiersia w brązie dłuta Michała Kubiaka. Zmarł 11 listopada 2002 r. w Bydgoszczy. Został pochowany na cmentarzu katolickim Najświętszego Serca Jezusa w Bydgoszczy. 30 czerwca 2003 odsłonięto tablicę pamięci na kamienicy, w której mieszkał przy ul. Dworcowej 75. Od 2007 r. jest patronem Zespołu Szkół nr 28 w Bydgoszczy. W 2007 r. jego postać – pomnik z brązu autorstwa Michała Kubiaka ustawiono przed gmachem Filharmonii Pomorskiej.