Szanowni Kombatanci, Szanowni Państwo, Drogie Bydgoszczanki i Bydgoszczanie,

kiedy 1 września 1939 roku wojska niemieckie przekroczyły granicę Polski nikt się zapewne nie spodziewał, że rozpoczynająca się właśnie wojna stanie się największym i najbardziej krwawym konfliktem w historii. W ciągu kolejnych 6 lat zginęło ponad 60 milionów ludzi. Wielu innych zostało uwięzionych, represjonowanych lub zmuszonych do niewolniczej pracy. Miejsce w którym się dzisiaj znajdujemy jest tragicznym dowodem tych wojennych okrucieństw, ale jednocześnie i heroicznej gotowości do poświęcenia obrońców polskości. Fordońska Dolina Śmierci - największa zbiorowa mogiła na terenie Bydgoszczy nieustannie przypomina kolejnym pokoleniom o potwornościach wydarzeń sprzed osiemdziesięciu trzech lat. W pierwszych dniach wojny, w których nazistowski terror przybrał najbardziej brutalną formę, z rąk hitlerowskich zbrodniarzy zginęły tutaj setki mieszkańców Bydgoszczy i okolic. Ich jedyną przewiną była znienawidzona przez wroga polskość, której zabici byli gorliwymi krzewicielami. Znaleźli się wśród nich kupcy, lekarze, urzędnicy, księża, nauczyciele… I choć nie zginęli z bronią w ręku, to jednak zachowując do końca wierność Rzeczpospolitej udowodnili, że na wojnie każdy umiera żołnierzem.
Cicha dzisiaj dolina, przez wiele jesiennych dni 39 roku, rozbrzmiewała hukiem wystrzałów i jękiem konających. Sprawcom nie udało się jednak ukryć zbrodni, która uczyniła z tego miejsca najbardziej znany symbol martyrologii mieszkańców miasta w czasie II wojny światowej. I choć większość oprawców uniknęła po wojnie odpowiedzialności karnej, sprawiedliwość dziejowa wymaga, byśmy nigdy nie zapomnieli o ofiarach tej haniebnej zbrodni, okazując im należną cześć i szacunek.

Przez długie lata wydawało się, że okrucieństwa II wojny światowej, w które wpisują się także tragiczne wydarzenia  w fordońskiej Dolinie Śmierci, staną się wystarczającą lekcją dla świata. Że już nigdy nie powtórzą się zbrodnie, u źródeł których leży pogarda dla ludzkiego życia i ślepa nienawiść. Wstrząsające zdjęcia i nagrania z Buczy, Borodzianki, Mariupola i wielu innych miejsc, w których toczą się obecnie działania zbrojne na terenie Ukrainy, zdają się jednak przeczyć tej nadziei. Do milionów ofiar wojen dołączają każdego dnia kolejne… Pochylając w zadumie głowy nad grobami zabitych i poległych, otaczajmy swą życzliwą pamięcią również tych, którzy obecnie walczą o swoją wolność. Niech świadectwo ich odwagi i gotowość do najwyższych poświęceń nieustannie przypomina nam, jaką cenę przyszło zapłacić naszym przodkom za możliwość życia w wolnej i niepodległej Polsce.
Chwała Bohaterom!

Fordońska Dolina Śmierci jest największą mogiłą zbiorową na terenie Bydgoszczy, stanowiąc zarazem najbardziej znany symbol martyrologii mieszkańców miasta. 83 lata temu, podczas pierwszych tygodni wojny stała się miejscem kaźni wielu mieszkańców Bydgoszczy i okolic. Fala represji i terroru, zgodnie z hitlerowskim planem, objęła wykształcone i wysoko postawione grupy społeczne i zawodowe, w których okupant upatrywał największe dla siebie zagrożenie. Byli to nauczyciele, lekarze, kapłani, prawnicy, rzemieślnicy i kupcy, policjanci i żołnierze. Jednak wśród zamordowanych w Dolinie Śmierci znajdowali się również przypadkowi mężczyźni, kobiety, a nawet dzieci.

Uroczystości odbyły się przy Wojskowej Asyście Honorowej. Towarzyszyło im odśpiewanie hymnu państwowego oraz złożenie kwiatów pod pomnikiem. W obchodach wzięli udział  kombatanci, mieszkańcy, reprezentanci władz rządowych, parlamentarzyści ziemi bydgoskiej, samorządowcy, przedstawiciele instytucji wojskowych, kościołów i organizacji społecznych, a także szkół, i przedszkoli.